Kantregistratie
Op het enorme schilderij van Daniël Mytens de Jonge waakt Maria Van Zimmeren, Vrouwe van Turnhout, al een paar eeuwen over de stad. Wie in het Taxandriamuseum binnenkomt, kan het enorme portret onmogelijk missen. Dat het kantwerk in de weelderige jurk van de vrouwe de waarde heeft van een hedendaagse sportauto, valt waarschijnlijk veel minder mensen op. Musea tonen in hun kantcollecties sinds lang vooral de pracht en praal van rijkelijk versierde kleding en verfijnd linnengoed.
Het Taxandriamuseum wil de andere kant laten zien: hoe de vrouwen die het kantwerk maakten in het volstrekte tegendeel van al die luxe leefden. Kantregistrator Marnix Steenackers en kantonderzoeker Sofie Wilder hebben zich de voorbije maanden verdiept in de - ruw geschat - 18 000 ongeregistreerde stukken van de kantcollectie. Uit hun werk moet uiteindelijk een nieuwe kantopstelling groeien.
FOCUS OP ONGEREGISTREERDE KLOSKANT
Marnix: ‘In september hebben we met de hulp van veertien toegewijde vrijwilligers de eerste 400 collectiestukken zorgvuldig geregistreerd en uitgebreid beschreven. Sommige vrijwilligers zijn zelf kantklossers, een van hen heeft ons zelfs de basisslagen aangeleerd. Dat heeft het registratieteam meteen geholpen om praktijkervaring op te doen met kloskant. Zo worden technische termen als ‘linnenslag’, ‘halve slag’ en ‘gewrongen slag’ toegankelijker. Eens je die technieken in de vingers hebt, kan je ze daarna makkelijker herkennen in het kantwerk.’
CITIZEN SCIENCE
Sofie: ‘Het registratieproject was een klassiek voorbeeld van citizen science, wetenschappelijk onderzoek dat geheel of gedeeltelijk wordt uitgevoerd door vrijwilligers, vaak samen met professionele onderzoekers. De wisselwerking tussen museum en vrijwilligers was bijzonder sterk. Wij leerden van hun praktijkervaring en expertise, zij waren na afloop blij met hun nieuw verworven kennis. De kantklossers onder hen namen ook inspiratie mee uit de patronen die ze hier hebben gevonden. En ze zijn allemaal gebrand op een vervolg; we hopen er zelf ook op.’
TURNHOUTSE KANT?
Op de zolder van het Taxandriamuseum, goed beschermd tegen het licht, is een deel van de collectie uitgestald: opvallend zijn enkele jachttaferelen, die doen denken aan het Turnhoutse wapenschild. Maar bestaat er ook zoiets als ‘Turnhoutse kant’?
Sofie: ‘Over kantsoorten bestaat veel discussie. Vaak verwijzen de namen naar een geografische oorsprong: Chantilly, Rijselse kant, Parijse kant enzovoort. Maar dat raakte achterhaald. In Turnhout werden heel veel verschillende soorten geklost. Opvallend voor deze regio zijn de rijke tekeningen met bloemen, dieren en jachttaferelen en ook de grote formaten. Na de Eerste Wereldoorlog raakte de kantnijverheid in verval, maar in Turnhout is die langer blijven bestaan dan op veel andere plaatsen. En dus overleefden meerdere kantsoorten hier.’
Marnix: ‘Er zijn technische kenmerken die in Turnhout gekloste kanten typeren. Als je kant onder een loep bekijkt, kan je de verschillen opmerken en kantsoorten van elkaar onderscheiden. Dat is niet altijd even vanzelfsprekend, aangezien verschillende kantsoorten dezelfde eigenschappen kunnen delen.’
GETUIGENISSEN
In de nieuwe kantopstelling wil het Taxandriamuseum niet alleen de collectie tonen, maar ook de verhalen erachter.
Sofie: ‘De afgewerkte luxeproducten tonen maar één kant. Met de vernieuwde opstelling streven we ernaar een duidelijker beeld te schetsen van de werkomstandigheden van de vaak anonieme kantwerker. Veel bedrijfsarchieven zijn verloren gegaan, daarom zoeken wij getuigenissen over mensen die om den brode kant maakten. Hun foto’s, brieven, postkaarten, dagboeken of andere documenten: die zouden ons onderzoek helpen. Wie die nog heeft, is dus binnenkort zeer welkom op onze open zitdagen.’
Daarom deze oproep naar personen die verhalen, anekdotes of gebruiken kennen en willen delen over het dagelijkse leven en de arbeidsomstandigheden van kantwerksters (kantklossters, lassers, prikkers, ontwerpers en kantkantoren).
We willen graag volgende getuigenissen verzamelen:
- Heb je familieleden of kennissen die werkzaam waren in de kantnijverheid zoals kantkantoren of kantscholen?
- Heb je herinneringen die horen bij foto’s, prentkaarten, brieven, dagboeken of notitieboekjes over het leven van kantwerksters?
- Weet je hoe de arbeidsomstandigheden waren? Of hoe een alledaagse dag van een kantwerkster eruit zag?
Alsook:
- Welke liedjes werden er door de Kempische kantklossters gezongen of aan welk bijgeloof er werd er steevast gehouden?
- Welke feestdagen waren belangrijk?
- Weet je hoe de kantwerksters hun patroonheilige (de Heilige Anna) vierden?
- Welke giften en bedevaarten waren gebruikelijk?
Tijdens de open zitdagen van 15 en 19 november 2023 mocht het museumteam 13 bezoekers verwelkomen, vonden er 8 interviews plaats en werden er 4 handgiften gedaan. In totaal zijn er die dagen 95 objecten gefotografeerd.
Wil jij ook jouw getuigenis nog delen met het Taxandriamuseum? Neem gerust contact op met de collega's van Behoud en Beheer via 014 44 33 58 of behoudenbeheer@turnhout.be
